Column: ‘Ik heb toch niets te verbergen’

“Ik heb niets te verbergen. Van mij mogen ze alles weten.” Dat is net zoiets als zeggen: “Het recht van vrijheid van meningsuiting hoef ik niet. Ik heb toch niets te vertellen.” 
Privacy gaat om je wettelijk recht op bescherming om je private levenssferen. Dat is een recht waarvoor mensen zijn gestorven om het te verwerven. Zo belangrijk is het.

Dat lijken we ons niet meer te beseffen. Dat fijne, beschermende recht wordt langzaamaan bij de vuilnis gezet. Vreemd, want juist nu - in een tijd dat de grens tussen private en publieke levenssferen erg dun is geworden - hebben we dat vangnet nodig.

Wat heb je concreet aan dit vangnet? Nou, het zorgt er bijvoorbeeld voor dat je amper nog spam per mail en sms krijgt. En het weerhoudt anderen ervan om je woonadres te achterhalen aan de hand van je IP-adres. Zomaar twee voorbeelden. 

Natuurlijk kun je ook niet om Facebook en Google heen. Die kijken tot het kleinste detail mee tot achter je voordeur, tot in de slaapkamer. Zij weten dat je vreemdgaat voordat je het hebt gedaan, dat je gaat verhuizen voordat je het je familie vertelt en welke lichamelijke of geestelijke ziektes je vreest. Het enge is dat deze partijen jouw kenmerken, gedrag en intenties commercieel exploiteren. In ruil voor dat recht, mag je hun diensten gratis gebruiken. Wij zijn hun producten. 

Je bent tegenwoordig verdacht als je geen account op Facebook, Instagram of Snapchat hebt. “Wat heb je te verbergen?” Het boek The Circle van Dave Eggers schetst precies die wereld: een wereld waarin het sociaal gezien wordt verwacht dat je deelt en vertelt. Niet delen is a-sociaal. Je wordt ervoor op het matje geroepen.

Een stap verder. Politie- en inlichtingendiensten zouden het liefst alles kunnen afluisteren om zoveel mogelijk ruwe digitale data van iedereen te verzamelen. Zo kunnen ze achteraf kijken of iemand misschien geen verdacht gedrag vertoont. Let wel: afwijkend gedrag maakt in deze context al verdacht. Draag je zomers dikke jassen, woon je in een goedkope wijk en ben je actief gelovig? De computer zet een vlaggetje bij je naam en zet je op verdachtenlijsten. Noem deze groep ‘mógelijke terreurverdachten’ en we zijn blij dat ze preventief worden opgepakt voor verhoor. Klinkt geruststellend, maar de amok met de vrachtwagen in Nice liet onlangs zien dat écht kwaadwillenden zich toch niet laten stoppen. 

Het wordt nóg enger als zelfdenkende technologie ons gedrag gaat sturen. Dat laatste is het punt dat de serieuze techexperts nastreven en tegelijkertijd vrezen. Een van hen is Elon Musk. Niet de minste, want hij bouwde Paypal en is nu de drijvende kracht achter Tesla en commercieel ruimtevaartbedrijf SpaceX. Superslim. Volgens deze man zíjn we al cyborgs, digitale slaven van het systeem die aan de leiband lopen van de grote techbedrijven (video).

En nu weer terug naar het begin van dit verhaal. Het recht op privacy is er om onze private levenssferen te beschermen. Niet enkel tegen overheden en boeven, maar ook tegen computers. Ook als deze ons, met alle schijnbaar goede intenties, proberen te sturen. Maar dan moeten we dat recht wel uitoefenen.

Zelf gebruik ik sinds een paar weken Google niet meer als zoekmachine. ::computer zet vlaggetje:: Noem het een experiment, zie het als een vingeroefening. Vast en mobiel gebruik ik DuckDuckGo. Hoe is dat? Dat is als websearch in 2010. Je moet nét iets beter nadenken als je je zoekopdrachten formuleert. Grosso modo zijn de zoekresultaten gewoon goed, maar soms net wat onhandig. Waarom? Het antwoord op je zoekvraag staat niet meer bovenaan op de eerste pagina. Soms moet je scrollen of bladeren.

Als je Gmail ook wilt opzeggen, vind je in Protonmail of Tutanota een uitstekende vervanger. Beiden zijn technisch onkraakbaar. Ze vallen bovendien onder de strenge jurisdicties van respectievelijk Zwitserland en Duitsland. 

Creativiteit, vernieuwing en vooruitgang komen voort uit dissonantie, niet uit conformiteit. Dat kan iedere muziekkenner je vertellen.