Column: Geen mensenrechten voor robots

Het lijkt verre toekomstmuziek, maar de tijd is nabij dat computers, robots en je digi-butler empathie gaan tonen. Ze voelen met je mee. Het gevaar is dat we ze menselijk vinden en menselijk gaan behandelen. Op dat moment is de huidige privacyrel rondom Facebook slechts priegelig kinderspel. 

In de zomer van 1939 schreef Albert Einstein een brief aan de Amerikaanse president Franklin Roosevelt die de wetenschapper later zijn allergrootste fout zou noemen. Hij raadde de president namelijk aan een begin te maken met de ontwikkeling van de atoombom. Omdat de Duitsers er ook mee bezig waren. Nu in 2018 weten we hoe gevaarlijk het hebben van en dreigen met dat soort wapens is. Laat staan de inzet ervan. 

Er is nog een uitvinder die de wereld een, in zijn ogen, enorme uitvinding cadeau deed. Een uitvinding die maatschappijen zou helpen industrialiseren en oorlogen zou voorkomen. Want, zo redeneerde Alfred Nobel, welk land zou nou zo dom zijn om zijn uitvinding dynamiet tegen een ander land te gebruiken? Als de ander het ook zou inzetten dan zouden ze beiden vernietiging op zich afroepen. En dat, zo dacht hij nobel, zou toch geen enkel weldenkend mens doen. 

Veel geld verdiende de Zweed Nobel met zijn vinding, veel spijt kreeg hij ook. Omdat hij geen kinderen had, liet hij zijn fortuin na aan de mensheid. Sinds 1901 worden daarom ieder jaar Nobelprijzen (eer en geld) uitgereikt aan wetenschappers, auteurs en mensen die veel betekenden voor de vrede. 

Waarom deze blik op de geschiedenis? Simpel. We bevinden ons middenin de vierde industriële revolutie, veroorzaakt door de digitalisering van samenlevingen wereldwijd. Iedere nieuwigheid die zich aandient wordt kritiekloos met gejuich omarmd. Smartphones, Amazon Echos, Google Homes, connected beveiligingscamera’s, sociale netwerken en zelfrijdende auto’s. Een telefoon of een auto op zich is niet ‘gevaarlijk’ maar de zelflerende, kunstmatige intelligente systemen er achter mogelijk wel. 

Een groot bezwaar van dit soort systemen is dat de grootste netwerken in handen zijn van een klein aantal techgiganten. De Amerikaanse ken je zelf wel. De Chinese zijn van Alibaba en Tencent. En Europese, die zijn er niet. Genoemde partijen gebruiken jouw publiek gedeelde en intieme privégegevens om hun machines mee te trainen. Mensen zijn in die zin voer voor machines.

Het Europees Parlement deed onlangs een voorstel om robots en zelflerende systemen een aparte juridische status te geven. Juridische regels moeten houvast geven aan wat ‘denkende’ machines wel en niet mogen en wie verantwoordelijk is voor hun handelen. Een grote groep wetenschappers verzet zich hier echter tegen. Zodra je een robot en AI-systeem persoonlijke rechten geeft, krijgen ze ook recht op waardigheid, integriteit en privacy. En waar ligt dan nog de grens? Een robot met recht op privacy? 

De wetenschappers stellen dat er een Artificial Intelligence and Robotics Framework moet komen dat niet enkel economische en juridische aspecten reguleert, maar ook maatschappelijke, psychologische en ethische. Innovaties moeten de Europeaan en de gemeenschappelijke markt dienen en beschermen. Niet andersom. Dat vergt echter wel brede, diepe en lange discussies. Ik zit al te popelen. Kom maar op.

Eind deze maand treedt in heel Europa een nieuwe, aangescherpte privacywet in werking. Dat gebeurt aan de hand van de zogeheten Algemene Verordening Gegevensbescherming, in het Engels afgekort met GDPR. Dat is een goede wet. Die beschermt ons. Meer en beter dan eerdere wetten deden. Zelfs zó goed, dat de Amerikaanse techgiganten zich er helemaal op aanpassen en inrichten. 

Europese regelgeving heeft dus impact. Op wereldschaal. Regels zijn nódig om de invloed en impact van robotica en kunstmatige intelligentie te reguleren. 

Want wie garandeert ons dat die honderdduizenden wetenschappers van de techgiganten niet het volgende dynamiet maken. Of de volgende atoombom, die op het dak van jouw kinderen valt?