Column: De twijfelachtige zaak van Europa tegen Google

Column door Erwin Boogert - Na jaren van vooronderzoek en drie pogingen tot een schikking is Europa dan toch eindelijk een formele zaak tegen Google gestart. Kernvraag: benadeelt het bedrijf met zijn marktmacht de concurrentie? De uitkomst hiervan zou Android grondig kunnen veranderen. Nou ja, een beetje.

De formele aanklacht tegen Google dateert al weer van drie weken geleden. Gek genoeg kreeg deze zaak amper aandacht in de landelijke media. Itempje in het Journaal van acht uur, een paar alinea’s in de krant van morgen en dat was het dan weer. Over naar het volgende item van de waan van de dag. Jammer, want deze zaak gaat ons veel leren over wereldwijd ondernemen, de digitale economie en het Europees juridisch stelsel.

Een aantal van de lezers hier zal zich vast de zaak van Europa tegen Microsoft nog kunnen herinneren. De aanklacht over machtsmisbruik leidde er uiteindelijk toe dat Internet Explorer en Mediaspeler niet meer standaard via Windows werden meegeleverd. In hoeverre dat de markt nu echt heeft veranderd zullen we nooit weten. Firefox was al aan een opmars bezig en Chrome zou spoedig verschijnen.

Toch is de huidige zaak tussen Europa en Google niet te vergelijken met die van Microsoft. Zo gaat het hier bijvoorbeeld om niet één maar twee zaken. Althans: een formele klacht tegen productvergelijker Google Shopping en een aankondiging van formeel onderzoek naar de machtspositie van Android.

Al een paar weken loop ik te dubben wat ik hier nu van moet vinden en welke kant deze zaken zich zullen ontwikkelen. Ik kom er niet helemaal uit.

Goliath tegen Goliath

De formele aanklacht van de Europese Commissie gaat niet over de dominante positie van zoekmachine Google, maar van het kleine zusje ‘Shopping’. Deze productvergelijker is in Nederland bij lange na niet zo groot als bijvoorbeeld Beslist.nl, Kieskeurig.nl of Vergelijk.nl. Ook in het buitenland heeft Shopping nergens ook maar iets dat op een dominante positie lijkt. Europa kan wél betogen dat Shopping een prominente positie in de algemene zoekresultaten heeft. Wat je ook zoekt, het blokje met Googles productsuggesties staat altijd rechts bovenaan. Kan niet missen. Maar als ik alles goed lees, gaat Europa’s zaak niet over de algemene Google.

Dan Android. Op dezelfde dag, op hetzelfde moment wordt in een adem ook een formeel onderzoek aangekondigd naar de dominante machtspositie van Android. Hoewel Shopping en Android twee verschillende zaken zijn, kan het geen toeval zijn dat het besturingssysteem juist nu onder de loep wordt genomen.

De vraag bij Android is: heeft Google de concurrentie benadeeld door eigen producten en diensten mee te leveren op nieuwe telefoons? Zie hier de vergelijking met de Microsoft-zaak.

Eigenlijk richt het onderzoek zich op drie subonderdelen van deze onderzoeksvraag, maar de details laat ik voor het gemak even buiten beschouwing.

Als we de ogen even samenknijpen en door onze wimpers kijken, zien dat we Android in de kern een versplinterd besturingssysteem lijkt maar dat niet is. Het echte hart van het besturingssysteem is de Play Services API. Dat is een Android-onderdeel dat een beetje lijkt op een trechter. Welke app je ook installeert, als deze ook maar iets van Googles servers wil aanroepen (Wallet, Maps, Mail, etc (kijk YouTube)) dan gaat het via de Play Services API. Je kunt er niet omheen. Dat lijkt me best belemmerend voor de concurrentie.

En waarom is Google Play Store de enige downloadwinkel op Android? Amazon heeft ook een downloadwinkel. Die bevat dezelfde apps, maar de aanbiedingen zijn beter en de prijzen niet zelden lager. De winkel van Amazon echter kun je enkel op je mobiel zetten via een achterdeurtje. Best belemmerend, niet?

Een drempel is nog geen belemmering

Okay, er zitten wat drempels in Android. Maar zijn dat fundamentele belemmeringen voor toetreding van nieuwe partijen? Wellicht. Omgekeerd kun je ook stellen dat zonder Android mobiel internet niet in de handen van een miljard mensen zou hebben gelegen. Een iPhone kan iemand in de binnenlanden van India niet kopen, een goedkope Chinese Android wel. Heeft Google niet simpelweg een massamarkt gecreëerd die er eerder niet was?

En hoezo belemmering voor toetreding? Het bedrijf Cyanogen bouwt een Android-versie die zo Google-loos is als je maar kunt voorstellen. Iedereen die dat wil kan Cyanogen, met een beetje moeite, gratis downloaden en als hét besturingssysteem van zijn mobiel installeren. Niet voor niets sloot Microsoft een strategische deal met deze open source-cowboys om Android te ver-Bing’en. Dit alleen al zou toch voldoende antwoord in de Europese zaak moeten zijn.

Ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat het Europese juridisch Android-onderzoek als drukmiddel dient in de zaak tegen Google Shopping. Ze staan inhoudelijk gezien dan wel los van elkaar, maar ik kan me goed voorstellen dat Android het wisselgeld is dat Europa nodig heeft om tot een uitspraak te komen tegen Shopping.

Maar waarom hebben ze wisselgeld nodig? Zou de zaak tegen de productenzoeker dan zo dun zijn? Dat zou best wel eens kunnen. Europa wilde in eerdere instantie tot drie maal toe schikken met Google. De zoekmachine wilde niet. En de Amerikaanse toezichthouder FTC lijkt zijn vingers ook niet te durven branden aan een antitrustzaak tegen de zoekmachine.

Overspeelt Europa zijn hand? Het duurt nog jaren voordat we daar het antwoord op weten. Tot die tijd blijft dit een bere-interessante zaak om in detail te volgen.

Oh ja, als Android uiteindelijk echt op het hakblok gaat, heeft dat niet alleen impact op telefoons maar ook televisies, auto’s, horloges, rookmelders, koelkasten en ga nog maar even door.

*) Auteur Erwin Boogert is journalist voor Emerce en werkt ook freelance.